Rum ve Kıbrıs Rum lehçeleri, Yunan dilinin bin yıl boyunca gelişen farklı çeşitleridir.
Ortak bir dil mirasını paylaşıyorlar, ancak zaman içinde tarihi, coğrafi ve kültürel faktörlere bağlı olarak farklı özellikler geliştiriyorlar. Bu farklılıklar dilin telaffuz, kelime bilgisi, dil bilgisi ve sözdizimi gibi çeşitli yönlerinde belirgindir.
Kıbrıs Rumcası, Kıbrıs’ta ve yurt dışında yaşayan Kıbrıslıların konuştuğu lehçedir. Kıbrıs Rum lehçesinin Kıbrıs’ta yedi yüz binden fazla, yurt dışında ise birkaç yüz bin kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.
Kıbrıs okullarında öğrenciler standart Yunanca telaffuz, gramer ve yazım kuralları dahil olmak üzere standart Yunanca öğreniyorlar. Ancak insanların söylediklerini dinlerseniz, Kıbrıslıların konuşmasını dinlemekle Rumların konuşmasını dinlemenin çok farklı olduğunu fark edeceksiniz; o kadar ki, standart Yunanca konuşan bir kişi, Kıbrıslı Rum konuşan birini anlamakta zorluk çekebilir.
Bir Yunan lehçesi olarak kabul edilse de, Yunanistan anakarasının uzaklığı ve Yunanca konuşulan dünyanın geri kalanından izolasyonu, standart modern Yunancadan farklı çeşitli dilsel özelliklere yol açmıştır.
Kıbrıs, Arap saldırıları nedeniyle MS 7. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar Yunanca konuşulan dünyanın geri kalanından kopmuştu.
962’de Bizans İmparatorluğu’na yeniden dahil edildi, ancak 1191’de Haçlıların eline geçince tekrar izole edildi.
Kıbrıs lehçesi, eski Yunancanın birçok özelliğini korumaktadır ve Koine Yunancasının bir lehçesi olarak kabul edilmektedir. Kıbrıs yabancı etkilere maruz kalsa da Kıbrıs lehçesi sadece Yunanca değil aynı zamanda eski Yunanca olarak da kalmıştır.
Rum ve Kıbrıs lehçeleri arasındaki farklar
Kıbrıs Rumcası, ikiz ünsüzler (örneğin, σσ, ρρ) ve palato-alveoler ünsüzler (örneğin, σ, ζ) dahil olmak üzere standart Modern Yunanca’dan daha zengin bir ünsüz envanterine sahiptir. Kıbrıs Rumcası, standart Modern Yunanca’dan daha karmaşık bir sesli harf sistemine sahiptir; uzunluk ve kalite açısından anakara lehçesinde bulunmayan farklılıklar vardır. Kıbrıs Rumcasındaki vurgu kalıpları genellikle standart Modern Yunancadan farklıdır ve bu da kelimelerin telaffuzunda farklılıklara yol açar. Kıbrıs Rumcası, standart modern Yunancada bulunmayan -ε- sonekini kullanarak geçmiş zamanı oluşturma konusunda benzersiz bir yönteme sahiptir. Kıbrıs Rumcası, adanın kültürünü ve tarihini yansıtan zengin bir deyim ve atasözleri koleksiyonuna sahiptir.
Yıllarca Yunanistan ve Kıbrıs’ta yaşayan ve spuf.org’da yazan bir yabancının gözlemlediği gibi, Kıbrıs Rumcası çok daha sert ve kalın. Özellikle ünsüz harflerle.
“Normal Yunancada eksik olan “SH” ve “CH” sesleri Kıbrıs Rumcasının her yerine dağılmış durumda. Hatta tamamen Kıbrıs Yunancası olan “μιλώ” (mi-LOH – konuşuyorum) ve “θωρώ” (thoh-ROH – görüyorum) gibi tamamen yeni kelimeler bile var. Çok sayıda ödünç alınmış veya değiştirilmiş sözcükle birleştirildiğinde, Kıbrıs Rumcası gerçekte olduğundan daha yabancı görünebilir.
Kıbrıs lehçesi gelişmeye devam edecek
Kıbrıs’ta yaşayan bir Rum ise bu farklılıklara dikkat çekerek bunları şöyle anlattı:
“Bu lehçeyi konuşurken fark ettim ki, bugün konuşulan Kıbrıs dili eski Yunancaya çok yakın. Hatta modern Kıbrıslı Rumların, modern Yunancadan ziyade eski Yunancaya daha yakın olabileceği bile söylenebilir. Lehçenin hemen hemen her alanında benzerliklere rastlanır.
“Sözcüksel ve gramersel benzerlikler var. Bazı durumlarda Kıbrıs dilindeki kelimeler eski Yunanca kelimelerle tamamen aynıdır.
Warwick Üniversitesi’nde sosyoloji alanında doktora öğrencisi olan Antonis Pastellopoulos’un yakın zamanda yazdığı bir makale, Kıbrıs Rum lehçesinin Akdeniz adasında zemin kazandığını öne sürüyor.
Giderek daha fazla sayıda Kıbrıslı internette, müzikte, televizyonda ve sinemada yerel lehçelerini kullanıyor.
“Lehçe ne resmi olarak kodlanmış ne de örgün eğitimde öğretilmiş olduğundan, bana öyle geliyor ki aşağıdan yukarıya doğru gelişmeye devam edecek ve çağdaş Kıbrıs gerçekliğine giderek daha fazla kök salacak” diyor.
“Sonuçta, Kıbrıs Rum lehçesinde yazma, performans gösterme ve şarkı söyleme, şiir ve popüler gelenekler açısından zengin olduğu kadar önceki yüzyıldan ziyade, bizim zamanımızda eşi benzeri görülmemiş bir düzeye yayıldı; Durmak yerine hızlanın” diye belirtiyor Kıbrıslı akademisyen.
İlgili: Çevrimiçi Öğretmenle Kıbrıs Rum Lehçesini Öğrenin
