İsveç’teki Lund Üniversitesi liderliğindeki uluslararası bir ekip, Viking dönemindeki fildişi ticaret yollarının izini sürmek için morsun antik DNA’sını analiz etti. Science Advances dergisinde yayınlanan çalışma, İskandinav Vikingleri ve Arktik Yerli Amerikalıların veya yerli halkların muhtemelen kuzey Grönland’da mors fildişi ticareti yaptığını ortaya koyuyor.
Bu ticaret muhtemelen Kristof Kolomb’un Kuzey Amerika yolculuğundan yüzyıllar önce gerçekleşti.
Vikingler ve ortaçağ fildişi ticareti
Ortaçağ Avrupası’nda lüks mallara olan talep yüksekti ve mors fildişi özellikle değerliydi. Vikingler, İzlanda’dan Grönland’a kadar yeni fildişi kaynakları bulmak için Kuzey Atlantik’i geçerek bu ticarette merkezi bir rol oynadılar.
Tarihsel olarak, İskandinavların öncelikle Grönland’ın güneybatısındaki yerleşim yerlerinin yakınında mors avladığı varsayılmıştı. Ancak yeni araştırma farklı bir tablo ortaya koyuyor.
Mors fildişinin şaşırtıcı kökenleri
Lund Üniversitesi’nden arkeolog Profesör Peter Jordan, Avrupa’ya gönderilen mors fildişinin çoğunun aslında Yüksek Kuzey Kutbu’nun derinliklerindeki uzak avlanma alanlarından geldiğini belirtiyor. Bu keşif, İskandinavların yalnızca evlerine yakın avlandıkları yönündeki önceki inanışa meydan okuyor.
Ticareti yapılan fildişinin kökenini belirlemek için araştırma ekibi genetik “parmak izlerini” kullandı. Kopenhag’daki Globe Enstitüsü’nden Dr. Morten Tange Olsen, Arktik Kuzey Atlantik’te bulunan mors kalıntılarından antik DNA topladıklarını açıkladı.
Bu örneklerin genetik profillerini karşılaştırarak araştırmacılar, Grönlandlı İskandinavlar tarafından ticareti yapılan deniz aygırı fildişi ile Kuzey Kutbu’ndaki belirli avlanma bölgelerini eşleştirmeyi başardılar. Bu düzeydeki kesinlik, fildişinin çoğunun önceden düşünülenden daha kuzeydeki bölgelerden geldiğini ortaya çıkardı.
İskandinavlar Yüksek Arktik’in derinliklerine mi yelken açtılar?
Bu keşifler başka bir önemli soruyu gündeme getirdi: Eğer fildişi bu kadar uzak Arktik bölgelerden geldiyse, Grönland’daki İskandinav halkı bu tehlikeli buzla dolu sularda yol alacak beceri ve teknolojiye sahip miydi?
Bunu araştırmak için araştırmacı Greer Jarrett, geleneksel Norveç teknelerini kullanarak olası yelken rotalarını bir araya getirdi ve Kuzeyli denizcilerin karşılaştığı zorlukları daha iyi anlamak için deneme yolculukları gerçekleştirdi.
Jarrett, mors avcılarının, dar mevsimsel pencereden yararlanarak deniz buzu geri çekilir çekilmez kuzeydeki yerleşim yerlerini muhtemelen terk ettiklerini buldu. Bu arada, denizler tekrar donmadan önce sahil boyunca seyahat ettiler, mors avladılar, derileri ve fildişlerini işlediler ve eve dönmeden önce avladıklarını gemide depoladılar.
Kuzey Kutbu’nun kuzey ve yerli halkları arasındaki karşılaşmalar
Yüksek Kuzey Kutbu’na yaptıkları tehlikeli yolculuğun ardından İskandinavlar, boş buz alanlarından daha fazlasıyla karşılaşacaktı. Avlanma alanları ıssız değildi: Thule Inuitlerin ve belki de morsları ve diğer deniz memelilerini avlayan diğer yerli Arktik toplulukların eviydi.
Araştırma, Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika’nın yerli halkları arasındaki erken etkileşimlere dair yeni kanıtlar sunarak, bu karşılaşmalarla ilgili uzun süredir devam eden teorileri destekliyor. Ayrıca, buzla çevrili bir açık su bölgesi olan Kuzey Su Polinyası’nın bu kültürler arası alışveriş için önemli bir alan olduğu vurgulanıyor.
