Çin uzay aracı tarafından toplanan son veriler, 120 milyon yıl kadar önce Ay’da volkanların aktif olduğunu gösteriyor. Bu keşif, Ay’daki volkanik aktivitenin yaklaşık iki milyar yıl önce sona erdiği yönündeki önceki inanışlara meydan okuyor.
Science dergisinde yayınlanan bu çalışmanın sonuçları, 2020 yılında Çin’in Chang’e 5 sondası tarafından getirilen kaya ve toprak örneklerinden elde edildi. Bilim insanları, ayın iç kısımlarının daha fazla radyoaktif malzeme içerebileceğine inanıyor. Bu, volkanik patlamalar için gereken ısı üretiminin önceden düşünülenden daha uzun süre devam etmesine yol açmış olabilir.
Chang’e 5 sondası, ısı üreten elementler açısından zengin kayalar içerebilen Oceanus Procellarum adı verilen bir bölgeye indi. Volkanik aktivite, kayalık gezegenlerin ve ayların ısılarını nasıl saldıkları konusunda önemli bir rol oynar. Güneş sistemimizdeki bu kayalık cisimler arasında Dünya, Venüs, Mars, Merkür, Jüpiter’in ayı Io ve bizim ayımız bulunmaktadır.
Venüs şu anda volkanik olarak aktif
Mevcut veriler Venüs’ün volkanik aktivite yaşamaya devam ettiğini gösteriyor. Mars’ta bilim insanları, büyük lav akıntılarının yaşını, üzerlerinde tespit edilen çarpma kraterlerini sayarak tahmin ediyor.
Bu yöntem işe yarıyor çünkü kraterler zaman içinde rastgele ve düzenli bir şekilde oluşuyor. En çok kraterin bulunduğu yüzeylerin daha yaşlı olduğu düşünülüyor. Sonuçlar, Mars’ın, Dünya’nın yarısı büyüklüğünde olmasına rağmen, her birkaç milyon yılda bir volkanik patlamalar yaşadığını gösteriyor.
Araştırmacılar, Ay’da 120 milyon yıl önce meydana gelen volkanik aktiviteyi belirlediler; bu, ay volkanizmasının en son doğrulanmış kanıtıdır. Bu keşif, Çin Chang’e-5 misyonu tarafından getirilen örneklerden volkanik cam boncukların analizi yoluyla yapıldı. Sonuçlar… pic.twitter.com/roeVslMBdM
— Erika (@ExploreCosmos_) 5 Eylül 2024
Bu durum bekleniyor çünkü büyük gezegenler ısılarını küçüklere göre daha uzun süre koruyorlar. Buna dayanarak, Dünya’nın yaklaşık üçte biri büyüklüğünde olan Merkür ve yaklaşık dörtte biri kadar olan Ay’ımız, muhtemelen yaklaşık iki milyar yıl önce volkanik olarak hareketsiz hale geldi.
Aynı olay bizimkine benzer büyüklükte bir uydu olan Io için de geçerli olacaktır. Bununla birlikte, Io’nun volkanik aktivitesi, Jüpiter ile olan yerçekimsel etkileşimlerinden kaynaklanan güçlü gelgit kuvvetleri tarafından körükleniyor, bu da ona ek ısı sağlıyor ve onu bugün çok aktif hale getiriyor.
Lav, Ay’ın karanlık bölgelerini oluşturdu
Ay’daki volkanik patlamaların çoğu, tarihinin erken dönemlerinde asteroit çarpmalarının yarattığı büyük kraterlerin kenarlarına yakın yerlerde meydana geldi. Lav bu çöküntülere akarak Ay’ın yakın tarafında gördüğümüz karanlık noktaları oluşturdu. Maria (Latince deniz anlamına gelir) adı verilen bu alanlar, düz ve pürüzsüz görünümlerinden dolayı bir zamanlar ilk gökbilimciler tarafından su kütleleri olarak kabul ediliyordu.
Altı Apollo görevi ve üç Sovyet robot sondası tarafından bu denizlerden toplanan örnekler, ayın yakın zamanda volkanik aktivite yaşamadığını gösterdi. Bu, aydaki volkanik aktivitenin milyarlarca yıl önce sona erdiği yönündeki uzun süredir devam eden inancı desteklemektedir.
Bu görüş, Amerikan Lunar Reconnaissance Orbiter’ın ay yüzeyinin yüksek çözünürlüklü görüntülerini sağladığı 2009 yılına kadar değişmeden kaldı.
