Amerikalı gökbilimci, yazar ve bilim iletişimcisi Carl Sagan, zor bilimsel kavramları milyonlarca kişi için anlaşılır hale getirmesiyle ünlüydü; Ünlü Kozmos serisinin başında antik Yunan bilim adamı Eratosthenes’in düşünce sürecini açıklayarak tam da bunu yaptı.
Bilim karşıtlığının, uzman karşıtlığının ve vax karşıtı coşkunun hakim olduğu bir dünyada, büyük iletişimcinin antik Yunanlıların insan düşüncesi alanındaki temel fikirleri nasıl keşfettikleri ve kanıtladıklarına ilişkin zarif açıklamasından ilham alın.
Belki de en çok Cosmos serisindeki yıldızları tanımlamak için kullanılan “milyarlarca ve milyarlarca” ifadesiyle tanınan sevilen bilim insanı, ilk olarak Dünya’nın gerçekten yuvarlak olduğunu matematiksel olarak kanıtlayan ilk kişi olan Yunan matematikçi Eratosthenes’in çalışmalarını derinlemesine inceledi. .
Carl Sagan bilim adamı olmayanlara önemli bilimsel kavramları açıkladı
Eratosthenes iki bin yıldan fazla bir süre önce yalnızca Dünya’nın yuvarlak olduğunu kanıtlamakla kalmadı, aynı zamanda matematiksel olarak çevresini tam olarak belirledi.
Şaşırtıcı bir şekilde, antik Yunan matematikçisinin bu şaşırtıcı keşfi yapmasına yardımcı olacak bir sopadan, beyninden ve Sagan’ın “deney zevki” olarak adlandırdığı şeyden başka pek bir şeyi yoktu.
MÖ 276’da, şimdiki Libya’da yer alan antik bir Yunan kolonisi olan Cyrene’de doğan Eratosthenes bir matematikçiydi; bu onun matematik, astronomi, müzik teorisi ve şiir de dahil olmak üzere birçok farklı konuda engin bilgiye sahip olduğu anlamına geliyordu.
Eratosthenes Dünyanın çevresini nasıl keşfetti?
Gözlemcilerin, Mısır’daki İskenderiye’nin güneyindeki bir kasaba olan Syene’de, yaz gündönümünde, güneşin tam tepede olduğu öğle vaktinde hiçbir dikey gölgenin oluşmadığını söylediğini duymak ilgisini çekti.
Yunan matematikçi bu nedenle doğal olarak durumun Syène’in birkaç yüz kilometre kuzeyindeki İskenderiye’de de geçerli olup olmadığını merak etti. Eğer durum böyle olmasaydı, bu, Dünya’nın gerçekten de kavisli bir yüzeye sahip olduğu anlamına gelirdi.
Carl Sagan, serisinde kozmosu anlama öyküsüne bu keşfin inanılmaz öyküsünü anlatarak başladı. Sagan’a göre Eratosthenes nasıl olup da “aynı anda Syene’de hiç gölge bulunmadığını ve çok büyük bir gölgenin var olduğunu” merak ediyordu. [in] İskenderiye mi?
Sagan, konsepti karton bir harita kullanarak göstererek “Tek cevap, Dünya’nın yüzeyinin kavisli olduğudur” dedi ve daha sonra bunu katlayarak İskenderiye şehrinde sabitlediği bir pilonun belirgin gölgesini gösterdi. .
Gökbilimci, “Sadece bu da değil, eğrilik ne kadar büyükse, gölge uzunluğundaki fark da o kadar büyük olur” diye açıkladı.
Sagan, “Güneş o kadar uzakta ki ışınları Dünya’ya ulaştığında paraleldir” dedi. “Güneş ışınlarına farklı açılarla yerleştirilen çubuklar, farklı uzunluklarda gölgeler oluşturacaktır. Gölge uzunluklarında gözlemlenen fark (İskenderiye ile Syene arasındaki mesafe) dünya yüzeyinde yaklaşık yedi derece olmalıdır.
Eratosthenes bu teoriyi test etmek için MÖ 21 Haziran 240’ta bir deney yapmaya karar verdi. M.Ö. yıllarında İskenderiye’ye gitmiş, doğrudan yere bir sopa saplamış ve öğle vakti gölge düşecek mi diye beklemiş.
Aslında bir tane olduğu ortaya çıktı ve o da bunu ölçtü. Gölge dağılımı yaklaşık yedi dereceydi; yani gölgenin her iki ucuna yerleştirilen çubuklar Dünya’nın merkezine doğru devam etselerdi yedi derecelik bir açıyla buluşurlardı.
Bu deneyi yaptıktan sonra Eratosthenes çok mantıklı bir sonuca vardı. Güneş ışınları günün aynı saatinde aynı açıyla geliyorsa ve İskenderiye’deki bir çubuğun yedi derecelik gölgesi varsa ve Syene’deki çubuğun hiç gölgesi yoksa, bu, Dünya yüzeyinin aslında kavisli olduğu anlamına gelmelidir.
Küresel bir Dünya fikri, MÖ 500 civarında Pisagor tarafından zaten biliniyordu ve birkaç yüzyıl sonra Aristoteles tarafından doğrulandı.
Ancak Eratosthenes bu kavramı bir adım daha ileri götürerek, eğer kendisinden önceki eski Yunanlılar haklıysa ve Dünya küre ise, gözlemlerini gezegenimizin çevresini hesaplamak için kullanabileceğini düşünüyordu.
Syene ile İskenderiye arasındaki mesafeyi kat etmesi için bir adam tuttuktan sonra, iki şehrin birbirinden beş bin stadia veya yaklaşık sekiz yüz kilometre (497,09 mil) uzakta olduğunu keşfetti.
Daha sonra Dünya’nın çevresini belirlemek için basit orantıları kullanabilirdi: 7,2 derece, 360 derecenin 1/50’sidir, yani sekiz yüz çarpı elli, kırk bin kilometreye (24.854,84 mil) eşittir.
İşte böyle, iki bin yıl önce bir antik Yunan, en temel araçlarla ve müthiş mantığıyla tüm gezegenimizin çevresini doğru bir şekilde hesaplamıştı.
Sagan, “Eratosthenes’in elindeki tek araç sopalar, gözler, ayaklar ve beyindi ve deney zevkiydi. Bu araçlarla, Dünya’nın çevresini yalnızca yüzde birkaç hatayla, büyük bir hassasiyetle, doğru bir şekilde çıkardı. Bu, 2200 yıl öncesine göre oldukça iyi bir rakam.
