İnsanların farklı sosyal sınıflara bölünmesi tüm uygarlıklarda kalıcı bir özelliktir ve sosyal sınıfın doğum, zenginlik, meslek ve vatandaşlık gibi çeşitli faktörler tarafından belirlendiği Antik Yunan’da da durum böyleydi.
Antik Yunan toplumu, diğer bazı antik uygarlıklar kadar katı bir katmana sahip değildi, ancak bir kişinin statüsünün ve ayrıcalıklarının belirlenmesinde rol oynayan belirgin sosyal bölünmeler vardı.
Doğal olarak, sosyal sınıf ayrımları antik Yunan tarihi boyunca ve Yunanistan’ın şehir devletleri ile krallıkları arasında büyük farklılıklar gösterdi. Konuyu daha anlaşılır hale getirmek için Atina ve Sparta’dan iki örnek olaya bakacağız.
Antik Yunan’da sosyal sınıf
Antik Yunan yönetimlerinin toplumları büyük ölçüde farklılık gösterse de aralarında bazı ortak noktalar vardı. Siyasi yaşam, oy verme ve toprak sahibi olma hakkına sahip erkeklerin hakimiyetindeydi.
Antik Yunan’ın yetişkin erkek vatandaşları genellikle her birinin kendi hakları ve sorumlulukları olan üç veya dört ana sınıfa ayrılıyordu.
Kadınlar, erkek gruplarıyla ilişkili olmalarına rağmen vatandaşlık haklarına sahip değildi. Çocuklar genellikle 18 yaş altı olarak sınıflandırıldı. Douloi adı verilen köleler sivil veya askeri sorumluluklar üstleniyorlardı. Hem yerleşik olmayanlar (xenoi) hem de yerleşik yabancılar (metoikoi) olan yabancılar, sosyal hiyerarşide erkek vatandaşlardan daha düşük bir statüye sahipti.
Atina
Atina’da, MÖ 6. yüzyılda Solon’un reformlarından sonra insanlar genellikle dört ana sosyal sınıfa ayrıldı: pentacosiomedimnoi, hippeis, zeugitae ve thetes. Merdivenin en altında en az hakka sahip olan köleler vardı.
Pentacosiomedimnoi: Bu, mülkleri veya mülkleri yılda 500 medimnoi ıslak veya kuru mal (veya eşdeğeri) üretebilen kişilerden oluşan en yüksek vatandaş sınıfıydı. Bu sınıfın üyeleri, dokuz arkon ve saymanlık pozisyonları, Areopagus Konseyi üyeliği (eski arkhonlar olarak), 500’ler Konseyi üyeliği ve Ekklesia’ya katılım dahil olmak üzere Atina hükümetindeki tüm en yüksek pozisyonlara hak kazandılar ( Atina meclisi). Ayrıca Atina ordusunda general (stratejist) olarak da görev yapabilirler.
Hippeis: Hippeus sınıfı ikinci en yüksek sosyal sınıftı. Üyelerinin yıllık gelir olarak en az 300 medimnoi veya eşdeğerine sahip olması gerekiyordu. Pentacosiomedimnoi’den daha düşük bir statüye sahip olmalarına rağmen yine de hatırı sayılır nüfuz ve ayrıcalıklara sahiptiler. Hippeis aynı zamanda birçok antik Yunan yönetiminde süvariler için kullanılan bir terimdi.
Zeugitae: Zeugitae, mülkü veya mülkü yılda 200 medimnoi ıslak veya kuru mal (veya eşdeğeri) üretebilen bireylerdi. Genellikle bir çift öküz sahibi olmak ya da kendilerini hoplitlerle (ağır silahlı piyade askerleri) donatma becerisiyle ilişkilendiriliyorlardı. Bu sınıfın üyeleri Atina ordusunda hoplit olarak hizmet edebiliyordu ve onlara belirli küçük siyasi görevlerde bulunma hakkı veriliyordu. Zamanla statüleri iyileşti ve sonunda arkon pozisyonunu almalarına ve çeşitli hükümet pozisyonlarına ve organlarına katılmalarına izin verildi.
Thetes: En düşük sosyal sınıf, ücret karşılığında çalışan veya yıllık geliri 200 medimnoi’den (veya eşdeğerinden) az olan vatandaşlar olan thetes’ti. Ecclesia’ya katılabilir ve Heliaia mahkemesinde jüri üyesi olarak görev yapabilirler. Ancak thetes, Boule (500’ler Konseyi) içindeki hizmetten ve daha yüksek hakimlik pozisyonlarından çıkarıldı. Daha sonraki reformlarda, thete’lere kamu görevlerinde bulunma yetkisi verildi ve bu onların statülerinde ve siyasi nüfuzlarında bir değişikliğe işaret etti.
Bu sosyal sınıflar büyük ölçüde toprak mülkiyeti ve gelir düzeylerine göre tanımlanıyordu; bu da bireyin Atina toplumundaki belirli siyasi makam ve pozisyonlara uygunluğunu belirliyordu. Ayrıca, reformlar ve değişen siyasi dinamikler nedeniyle bu sınıfların belirli hak ve ayrıcalıkları zaman içinde değişebilir.
Sparta
Sparta toplumu, orduyu desteklemek için tasarlanmış katı bir hiyerarşik sosyal sisteme göre örgütlenmişti. Spartalılar, kanunlarının ve sosyal organizasyonlarının çoğunun kökenini, tarihselliği tartışma konusu olmasına rağmen, efsanevi yasa koyucu Lycurgus’a atfettiler.
Spartalılar (Spartalı Vatandaşlar): Spartalılar, Sparta toplumunun en yüksek sınıfıydı. Onlar, sıkı eğitim ve öğretim sistemi olan agoge’yi başarıyla tamamlamış ilk Spartalı savaşçıların soyundan gelen tam vatandaşlardı. Spartalılar toprak sahibi olmak zorundaydı çünkü hoplit olarak askerlik yapmak zorundaydılar. Siyasi haklara sahiplerdi ve Sparta meclisinin karar alma sürecine katılma ayrıcalığına sahiplerdi. Spartalılar egemen sınıftı ve siyasi güç üzerinde tekel sahibiydiler.
Perioeci: Perioeci, Sparta’nın tam vatandaş olmayan özgür sakinleriydi. Bunlar genellikle Sparta’nın çevre bölgelerinde yaşayan ancak şehrin siyasi işlerine katılmalarına izin verilmeyen yetenekli zanaatkarlar, tüccarlar ve çiftçilerdi. Yerel topluluklarında bir dereceye kadar özerkliğe sahiplerdi ve Sparta ekonomisini destekleyen ticari ve imalat faaliyetlerinden sorumluydular. Vatandaş olmasalar da, perioecilerin genellikle hafif piyade olarak askeri destek sağlaması gerekiyordu ve Sparta otoritesine tabiydi.
Helotlar: Helotlar, Sparta toplumunun en alt sınıfıydı ve nüfusun önemli bir bölümünü oluşturuyordu. Onlar aslında toprakta çalışan ve Spartalılara tarım ürünleri sağlayan serflerdi. Helotlar toprağa bağlıydı ve toplu olarak Sparta devletine aitti. Sınırlı hakları vardı ve Spartalıların otoritesine tabiydiler. Helotların ayrıca savaş zamanlarında işçi olarak hizmet etmeleri gerekiyordu ve Sparta ordusunda yardımcı olarak kullanılabiliyorlardı. Helot ayaklanmalarından duyulan korku, askeri yönelim ve sıkı sosyal kontrol de dahil olmak üzere Sparta toplumunun birçok yönünü etkiledi.
Sparta’nın sosyal yapısı oldukça disiplinli ve militarist bir toplumu sürdürmeye odaklanıyordu. Spartalılar vatandaş-asker statülerinden dolayı baskın bir rol oynadılar ve perioeci ve helotların rolleri Spartalı yaşam tarzını desteklemek için çok önemliydi. Askeri eğitime ve helotların boyunduruk altına alınmasına verilen benzersiz vurgu, antik Yunan’daki Sparta toplumunun farklı karakterine katkıda bulundu.
