Agnodice, Antik Yunan’da Atina’nın ilk kadın doktoruydu. Hikayesi bin yıldır ebeler tarafından anlatılıyor. Hikayesi Romalı yazar Gaius Julius Hyginus’un Fabulae adlı eserinde anlatılmaktadır.
kaydeden Abby Norman
Kadınların tıp sanatlarındaki tarihi, Antik Yunan’daki Agnodice’nin tarihine kadar uzanıyor. Bazı araştırmacılar onun gerçek bir insan olmadığını, iyi kurgulanmış bir efsane olduğunu öne sürüyor. Efsane olsun ya da olmasın hikayesi binlerce yıldır ebelerin hafızasında yer etmiştir.
Hikayeye göre, Agnodice gençliğinden beri kadınların çocuk sahibi olmasına yardım etmeye kararlıydı; bu, insanlık tarihinin büyük bölümünde kadın akrabalara ya da pürüzlü yaşlı kadınlara düşen bir görevdi.
Antik Yunan’da genç Agnodice, kadınların biraz gizemli bir meslek olan ebelik mesleğini de içeren tıp mesleğini bırakın, çalışmayı bile okumasının tamamen engellenmesi sorunuyla karşı karşıyaydı.
Kadınlar yüzyıllardır ve kültürler arasında üreme yaşamının farklı aşamalarında birbirlerine rehberlik etmişlerdir. Erkeklerin korkularının kadın sağlığının sistematik olarak patolojikleştirilmesine yol açtığı 1800’lü yıllara kadar bu görevleri sürekli olarak yerine getirdiler.
Tıpkı bugün olduğu gibi, kadınların şifacı olarak bu kutsal rollerden uzaklaştırılması ve tıbbi bilgiye erişimlerinin engellenmesi, büyük ölçüde erkeklerin kendi soylarının kaderiyle ilgili kaygılarından kaynaklanıyordu. Erkekler, yalnızca tıp mesleğini değil aynı zamanda tıbbi bilginin yayılmasını da kontrol ederek, onların en derin ata kaygılarını gidermek için kadınlar üzerinde daha kesin bir kontrol uygulayabildiler.
Agnodice’nin antik Yunanistan’da marjinalleştirilmesi, Batı geleneğindeki tıbbileştirmenin uzun tarihini anlamak için yararlı bir giriş noktası sağlar.
Agnodice, erkek kılığına giren ilk kadın doktor oldu
Efsaneye göre Agnodice, yaklaşık 2000 yıl önce cinsiyet kısıtlamalarını aşmak için erkek gibi giyinerek tıbba girdi.
Hastalarının güvenini kazanmak için potansiyel hastalara gerçekten kadın olduğunu kanıtlayacak kadar soyunurdu. Şöhreti arttıkça, kısa sürede antik Yunanistan’ın en çok aranan doktoru haline geldi.
Bu elbette ona aşırı ilgi gösterdi ve tıp camiası onun başarısından şüphelenmeye başladı. Erkek doktorlar bu yeni doktor tarafından o kadar tehdit edildiler ki, onu kadınları baştan çıkarmakla suçladılar.
Mahkemede, Agnodice daha sonra müstehcenlik suçlamalarını çürütmek için bir kadın olduğunu, ancak kadınların tıp eğitimi almasını ve uygulamasını yasaklayan yasayı ihlal etmekten yargılanacağını açıkladı.
Hikayeye göre Agnodice pes etmedi ve davayı kazandı. Duruşmasının ardından antik Yunan kadınlarının ebeliğe dönmelerine izin verildi ve onlara diğer tıbbi disiplinlerde de kapılar açılmaya başlandı.
Ancak bu, tıp kurumunun üst kademelerindeki erkeklerin kadınları bu meslekten dışlamaya çalıştığı son sefer olmayacak.
Batı dünyasında jinekolojinin kadın hegemonyası en azından Hipokrat’tan bu yana çökmeye başlamıştır. Kadınların jinekoloji okumalarına izin verilen Küçük Asya’daki uydu okullarından biri dışında, kadınların kendi vesayeti altında tıp okumasını yasakladı.
Erkekler hamileliği, doğumu ve kadın sağlığının diğer yönlerini tıbbileştirmeye çalıştı çünkü kadınlara üreme sağlıklarını kontrol altına almaları için yeterli bilgi, destek ve kaynak verilirse ne olacağından korkuyorlardı. En büyük tehdit, gayri meşru mirasçıların kasıtlı veya kasıtsız olarak doğmasıdır.
Kadınlar üzerinde erkek varis doğurma baskısı o kadar yoğundu ki, bir erkek varis elde etmek için çoğu zaman umutsuz önlemlere başvuruyorlardı. Yalnızca Britanya monarşisinde, kayıtlar Orta Çağ’a kadar uzanan sayısız “kraliyet piçleri” örneğini, yani kraliyet ailesinin gayri meşru çocuklarını göstermektedir.
En az birinin, bir kraliyet varisi doğurmak isteyen, ölü doğmuş bir çocuk doğuran veya hamilelik numarası yapan annesinin çaresizce yatak odasına sobanın içinde getirildiğine inanılıyor. Erkek mirasçılar yalnızca unvanları değil aynı zamanda mülkleri, varlıkları ve aile şirketini de miras aldılar. Eğer bir kadın bir erkeğin hayatını derinden bozmak istiyorsa, gayri meşru bir varis doğurmak bunu yapmanın bir yoluydu.
Ebelik mesleği, kadın doğumdan birkaç bin yıl öncesine dayanır ve bu disiplini, adıyla (obsterix, Latince ebe anlamına gelir) ve uygulamasıyla doğuran da odur. Doğumun tıbbileştirilmesinde yeni bir dalganın ortaya çıktığı 20. yüzyıla kadar bu ikisi ayrılmaz bir şekilde bağlantılıydı ve oldukça birbirinin yerine geçebilirdi.
17. yüzyılda Fransa’da “acoucheur”ların ortaya çıkmaya başlamasıyla birlikte erkekler de ebelik mesleğine sızmayı başardılar. Bu adamlardan birkaçı, bugün hala kullanılan makat doğum ve perineal yırtıkların dikilmesi tekniklerine öncülük etti, ancak ebelerin ebelik mesleğindeki atılımları ancak ebeler Britanya’ya ulaşana kadar kalıcı hale geldi. Erkekler hem akademik hem de klinik olarak kontrolü ele aldığında kadınlar, hasta ve uygulayıcı olarak üreme tıbbında sahip oldukları azıcık kontrolü de kaybettiler.
Amerika Birleşik Devletleri’nde ve diğer birçok sanayileşmiş ülkede doğum, yeni ortaya çıkan bir tıbbi olay, doğumun henüz başlangıç aşamasında olan bir yorumu olarak kabul edilir. Ebelik genellikle evde doğum veya yardımsız doğum gibi seçenekleri içerirken, kadın doğum bilimi, doğumun en iyi şekilde bir erkek doktorun gözetimi altında bir hastanede gerçekleştirilebilecek tıbbi bir olay olduğunu kanıtlamayı amaçlıyordu. İki uygulama birbirinden farklılaştıkça, akademik ve klinik obstetri erkeklerin güçlerini ve becerilerini kullanabilecekleri bir alan haline geldi; ebelik ise büyük ölçüde kadınların elinde kaldı. Günümüzde hamilelik ve doğuma yönelik iki farklı ancak potansiyel olarak tamamlayıcı yaklaşımı temsil ediyorlar.
Kadın doğum disiplininin yaratılması, erkeklerin daha önce kadınların hakim olduğu bir alana, üreme sağlığına erişmesine olanak tanıdı. Ancak doğuma yönelik tıbbileştirilmiş yaklaşım (diğer uygulamaların yanı sıra hastane doğumlarını ve 21. yüzyılın başlarındaki Alacakaranlık Uykularını da içeriyordu), kadınlara ilaca bütünüyle erişim konusunda karşılaştırılabilir bir fırsat sağlamadı. Yüzyıllar sürdü, ancak kadınlar yavaş yavaş daha “kadınsı” tıp disiplinlerindeki yerlerini yeniden kazanmaya başladı: bugün çocuk doktorlarının %60’ı ve kadın doğum uzmanı-jinekologların %51’i kadındır.
Görülüyor ki, tarih boyunca sıklıkla olduğu gibi, tıp dünyasındaki baskılara rağmen kadının kendine has vasıfları ve vasıfları galip gelmiştir. Yakın zamanda yapılan bir Harvard araştırması, bir milyondan fazla hasta kaydının incelenmesinde, kadın doktorlar tarafından tedavi edilen hastaların yeniden kabul oranlarının daha düşük olduğunu, daha iyi sonuçların olduğunu ve ölüm riskinin istatistiksel olarak anlamlı derecede azaldığını gösteriyor.
Kadınlar tıbbın nihai amacını daha iyi anlıyor gibi görünüyor: tedavi etmek. Tarih boyunca kadınlar doğal şifacılar olarak görülmüş, bazen korkulan, bazen de iyileştirme güçlerinden dolayı saygı duyulan kişiler olarak görülmüştür. Çoğu zaman başkalarını iyileştirme, besleme ve onlara bakma konusunda doğuştan gelen yeteneklere sahip oldukları düşünülürdü. Bu “annelik” rolünden vazgeçmek bugün bile saygı eksikliği olarak görülüyor.
Burada büyük bir ironi var: Kadın doktorların başkalarıyla ilgilenme ve onları tedavi etme eğilimleri, kendilerini tıp alanında başarı için konumlandırmaları da bu başarıyı baltalayabilecek özelliklerdir.
Anneliğin sorumlulukları, bir kadının her ikisini de tatmin etmeye çalıştığı için kariyerinin talepleriyle karşı karşıya geliyor; bu, ikisinin bir gün ortak yaşam kurma ihtimaline yer bırakmıyor gibi görünüyor.
Antik Yunan’da bir kadın doktor kadınları kurtarmak istedi
Kadınlar gelişebildikleri zaman güçlü olurlar. Özellikle iyileştirme gücü, erkeklerde ve kadınlarda görüldüğü gibi aynı şekilde algılanmıyor: İyileştirme yeteneği sergileyen erkeklere doktor olarak saygı duyulurken, kadınlar cadı olarak görülüyor veya şarlatan olarak görülüyor.
Erkeklerin, kadınların kendi üremeleri üzerindeki gücüne ilişkin en büyük endişeleri, öncelikle, gizli amaçlara sahip olduğundan şüphelendikleri genel olarak kadınlara olan güvensizliklerinden kaynaklanmaktadır.
İlk kadın doktor Agnodice ve onu takip eden birçok kadın, erkekleri yok etmek istedikleri için değil, kadınları kurtarmak istedikleri için üreme hekimliğini bir meslek olarak düşünmeye ilham kaynağı oldu.
Kadın doktorlar da Agnodice gibi, varlık olarak bildikleri ama dünyanın engel olarak gördüğü kadınlıklarını reddediyorlar. Agnodice’in erkek kılığında gösterdiği başarı, erkeklerin belirlediği emsalleri o kadar aştı ki, müstehcen davranışlara ilişkin şüpheler uyandırdı.
Günümüzde hasta iletişiminde ve koruyucu hekimlikte uzmanlaşan kadın doktorlar, önlerine çıkan ve başarılarını cansızlaştırmaya ve engellemeye yönelik cinsiyet politikalarına rağmen iyileşiyorlar.
Orijinal olarak New Inquiry tarafından Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 lisansı altında yayınlandı.
