Filistliler eski Filistin’in en önemli milletlerinden biriydi. İncil’e göre onlar İsrailoğullarının daimi düşmanlarıydı. Ancak çok fazla tartışmayı ateşleyen bir soru var. Bugün hakim olan görüş, Filistlilerin Filistin’e Tunç Çağı’nın sonlarında geldiği yönündedir. Ancak Kutsal Kitap onları yüzyıllar önce Filistin’e yerleştirir. Mevcut en iyi kanıtlara göre Filistliler Filistin’e gerçekte ne zaman geldiler?
İncil’e Göre Filistliler Geldiğinde
İncil’de Filistliler ilk kitap olan Yaratılış’ta geçmektedir. Kayıt onların İbrahim’in zamanında Kenan’da (yani Filistin) yaşadıklarını anlatıyor. İbrahim ve oğlu İshak’la etkileşimleri vardı. Bu hikayelerde Filistlilerin Abimelek adında bir kralı ve bir ordusu vardı.
Kutsal Kitap kronolojisine göre İbrahim MÖ 20. yüzyılda yaşadı. Dolayısıyla bu, Filistlilerin o yüzyılda Kenan’a zaten ulaşmış oldukları anlamına gelecektir. Bu sonucu desteklemek için Kutsal Kitap Musa, Yeşu ve Yargıçlar’ın M.Ö. 1500 ve c. MÖ 1100.
Kutsal Kitap birçok yerde Filistlilerin Girit’ten geldiklerini söyler. Bu arkeolojik ve genetik araştırmalarla desteklenmektedir. Ancak Filistlilerin Girit’ten Kenan’a ne zaman geldikleri sorusu çok daha sorunlu.
Arkeolojiye göre Filistliler Kenan’a ne zaman geldi?
Geçtiğimiz yüzyılda yaygın olarak benimsenen görüş, Filistlilerin Bronz Çağı’nın sonuna geldiği yönündeydi. Bu onların Deniz Kavimleri veya onların bir alt grubu ile özdeşleşmelerine dayanmaktadır. Deniz halkları, başta Suriye ve Mısır olmak üzere Levant’ı işgal etti. Mısır anıtları, II. Ramses’in zamanından onun ikinci halefi III. Ramesses’in zamanına kadar bu işgalcilerden söz etmektedir.
MÖ 12. yüzyılın ortalarında hüküm süren ikinci kralın zamanında, Deniz Kavimleri arasında Peleset adı verilen bir grup vardı. Akademisyenler Pelesetlerin Filistlilerle aynı olduğunu yaygın olarak kabul ediyorlar. İki isim dil açısından eşleşiyor ve Peleset’in Ege Denizi’nden geldiği anlaşılıyor; bu da İncil’in Filistlilerin kökenine ilişkin iddiasıyla tutarlı.
Peleset’ten bahseden bir Mısır anıtı, Mısırlıların onları savaşta mağlup ettiğini ve ardından onları zorla Güney Kenan’a götürdüğünü açıklıyor. İncil’in Filistliler’i yerleştirdiği yer burasıdır. Ayrıca tarihin daha sonraki dönemlerinde Filistliler ile sıkı bir şekilde özdeşleştirilen çömlekçilik de bu dönemde ortaya çıkar. Ek olarak, genetik araştırmalar aynı zamanlarda Avrupa DNA’sının Filistya’ya akın ettiğini ortaya koyuyor.
Bütün bu deliller, Filistlilerin Mısırlılar tarafından yapılan savaşta mağlup olduktan sonra MÖ 12. yüzyılın ortalarında Güney Kenan’a geldiklerini ve kendi Filistya topraklarını kurduklarını açıkça gösteriyor.
Olası bir açıklama
Bu iki görüş arasındaki fark birçok tartışmaya yol açtı. En yaygın açıklama, erken İncil tarihinin Filistinlilerinin daha sonraki İncil tarihinin Filistinlilerinden farklı olduğudur. Bu teori, Giritli Filistlilerin aslında MÖ 12. yüzyılda Filistin’e geldiklerini öne sürüyor. Ancak bu zamandan önce “Filistliler” daha sonra Filistya haline gelen bölgede yaşayan yalnızca Sami bir gruptu.
Bu açıklamanın sorunu, sorunu çözmemesidir. Musa’nın zamanında, M.Ö. 15. yüzyılda geçen Kutsal Kitap’ın Tesniye kitabında şu ifadeyi buluruz:
“Avvimlere gelince, Kaftor’dan gelen Kaftorim onları yok edip yerlerine yerleşinceye kadar Gazze’ye kadar yerleşimlerde yaşamışlardı. »
Gazze, Filistin’in ana kolonilerinden biriydi ve Caphtor, Girit’in İbranice adıydı. Sonuç olarak bu, Giritlilerin Filist topraklarına gelişini açık bir şekilde Musa zamanında, deniz halklarından yüzyıllar önceye yerleştirir. Bu “Kaftorim” – Kaftor veya Girit sakinleri – Filistliler olarak tanımlandı. Ancak ayrı bir grup oluştursalar bile, İncil’in Giritlileri deniz kavimlerinin gelişinden çok önce Filist topraklarına yerleştirdiği gerçeği geçerliliğini koruyor.
Kanıtlar, Filistlilerin Filistin’e Deniz Kavimlerinden önce geldiğini gösteriyor.
Popüler görüşün aksine, Filistlilerin Deniz Kavimleri’nin işgalinden önce eski Filistin’e ulaştığına dair kanıtlar var. Bir kanıt, III. Amenhotep’in morg tapınağı Kom el-Hetan’dan geliyor. Burada Girit’teki önemli yerler de dahil olmak üzere Ege Denizi’ndeki çeşitli yerlere atıfta bulunan yazıtlar buluyoruz.
İlginç bir şekilde, bu anıt bu yerleri “Fenkhu Toprakları” olarak listeliyor. Diğer birçok Mısır metninde “Fenkhu” terimi Filistin’e atıfta bulunmak için kullanılır. Pek çok bilim adamı bunun aslında Yunanlıların Kenanlılar adını verdiği “Fenikeliler” teriminin kökeni olduğuna inanıyor.
Mısırlıların “Fenkhu” terimini hem Ege Denizi halklarını hem de Kenan yani Filistin halkını ifade etmek için kullanmış olmaları çok anlamlıdır. Bu, Egeli yerleşimcilerin (Filistliler gibi) MÖ 14. yüzyılda III. Amenhotep zamanında Filistin’e zaten ulaşmış oldukları sonucunu güçlü bir şekilde desteklemektedir.
Yunanlılar daha sonra tüm Filist, İsrail ve Yahuda’yı “Filistin” olarak adlandırdılar çünkü Filistliler üç gruptan en yakın olanıydı. Mısır kayıtlarında da benzer bir şey olmuş olabilir. Başlangıçta Ege halkları anlamına gelen “Fenkhu” kelimesini genel olarak Kenan halkına atıfta bulunmak için kullanmış olabilirler, çünkü bu Egeli yerleşimciler kendilerine en yakın kişilerdi.
Filistliler Filistin’e iki kez geldi
Mısır kayıtlarındaki bu apaçık gerçeği arkeolojiyle nasıl bağdaştırabiliriz? Filistlilerin MÖ 12. yüzyıldan önce Filistin’deki varlığına dair arkeolojik kanıt eksikliği yok mu?
Gerçek şu ki, Filistinlilerin iki grubu vardı. Bunlardan biri MÖ 12. yüzyılda Deniz Kavimleri ile birlikte geldi. Maddi kültürleri (çanak çömlek stilleri gibi) daha sonraki Filistin tarihine kadar devam etti. Ancak bu, orada halihazırda yaşayan, yeni gelenlerin yerini alan çömlek tarzlarını kullanan Filistinlilerin olmadığı anlamına gelmez.
İncil’de Filistlilerin Filistin’e iki ayrı grup halinde geldikleri gerçeğinden söz edilir. Her zaman Filistlilerle yakın ilişki içinde olduğu Keretliler adlı bir milletten söz ediyor. Aslında Kutsal Kitap bu terimi “Filistliler”le birlikte kullanır. Bu, Keretlilerin Filistliler arasında önemli bir kabile olduğunu gösterir.
Akademisyenler genellikle bu iki farklı ismin kullanımını, Keretlilerin daha sonra gelen ikinci bir Filistî grubu olduğunu ileri sürerek açıklıyorlar. Keretlilerden ilk kez Davut’un zamanında bahsedilmesi dikkat çekicidir. Bu, MÖ 11. yüzyılda, Mısırlıların güney Filistin’e yerleşmesinden kısa bir süre sonraydı.
Minos yerleşimleri
Bronz Çağı’nın büyük bölümünde Girit’in ana sakinleri Minoslulardı. Miken Yunanlıları tarafından devrilmeleri ancak MÖ 15. yüzyılda gerçekleşti. Bu, Filistin’e gelen ve İncil’de İbrahim, Musa, Yeşu ve Hakimler zamanında Filistliler olarak geçen Giritlilerin mantıksal olarak Minoslu oldukları anlamına gelir.
Peki, MÖ 20. yüzyıl gibi erken bir tarihte Filistin’de Minosluların varlığına dair kanıt var mı? Gerçekten de var. Bu, Orta Minos dönemi olarak bilinen dönemdi. Akademisyenler bu dönemi MÖ 2100 ile 1700 yılları arasındaki döneme bağlamaktadır. Bu dönem, Minos bölgesi dışındaki ticarette bir artışla işaretlendi.
Levant’ta Kamares Ware adı verilen bir tür Minos seramiğinin varlığı aslında iyi bilinmektedir. Tunç Çağı’nda Suriye-Filistin kıyılarında çeşitli yerlerde görülür. M.Ö.’den kalma bazı çanak çömlekler. 1800 BCE özellikle Aşkelon’da bulundu. Filistlilerin başlıca şehirlerinden biriydi.
Milletlerin ticari bağların kurulmasını kolaylaştırmak amacıyla koloniler kurmasının tarih boyunca pek çok örneği vardır. Bir örnek, Yunanlıların M.Ö.’de kurduğu Massalia’dır (Marsilya). MÖ 600’de Galyalılarla ticaret yapmalarına yardımcı olmak için.
Minosluların MÖ 2100’lerden başlayarak Levant’la yoğun ticarete başladıkları açıktır. Bu nedenle Minosluların bu dönemde birkaç ticaret kolonisi kurması şaşırtıcı olmayacaktır. Bunu desteklemek üzere Profesör Keith Branigan, Minos Girit’i ile Bronz Çağı Filistini arasındaki kentsel yapı benzerliklerine dikkat çekti.
