Homeros’un destansı eserlerini, o heyecan verici kalp kırıklığı ve intikam öykülerini okurken şairin dili o kadar canlı ve keskindir ki, onlara aldırmadan görüntüler akla gelir. Homeros’un sözleri sahneleri o kadar canlı bir şekilde resmediyor ki, Odysseia veya İlyada gibi eserlerin dramını ve güzelliğini görselleştirerek kolayca onun dünyasına çekiliyoruz. Yüzyıllar boyunca, ünlü ve daha az tanınan birçok sanatçı, Homeros’un destansı şiirini tuvalde hayata geçirmeye çalıştı.
Çoğu durumda sonuçlar şaşırtıcıdır, özellikle de Odyssey söz konusu olduğunda. Odysseus’un Truva Savaşı’ndan sonra eve dönmek için verdiği on yıllık mücadeleyi tasvir eden resimler, genellikle parlak renkler ve neşeli enerjiye sahip olma eğilimindeyken, alt düzeyde bir üzüntü ve nostalji taşır. Aşağıda Odyssey’den sahnelere hayat veren en ikonik tablolardan bazıları yer almaktadır.
Odyssey’den sahnelere hayat veren en ünlü tablolar
Ulysses ve Sirenler, John William Waterhouse (1891)
John William Waterhouse, özellikle antik Yunan mitlerinden etkilenen bir İngiliz ressamdı. Zengin Ön-Rafael tarzında çalıştı. Ünlü tablosu Ulysses ve Sirenler’de Ulysses’in büyüleyici deniz kızlarıyla yüzleştiği sahneyi canlandırıyor. Ölümcül şarkılarından kaçınmak için mürettebatına kulaklarını balmumuyla tıkamalarını söylerken kendisi meraklı ama ihtiyatlı bir şekilde gemisinin direğine bağlı, kulakları açık ve melodilerini tam bir güvenlik içinde dinlemek için.
Waterhouse’un tablosu, denizkızlarını ruhani denizkızı benzeri figürler olarak değil, Odyssey’deki tasvirlerine sadık kalarak kadın başlı ve kuş vücutlu tuhaf yaratıklar olarak tasvir etme konusunda cesur bir yaklaşım benimsemiştir. Bu seçim onun resmini biraz gerçeküstü kılıyor. Dünyevi ama canlı tonları kullanması, sahnenin doğrudan antik Yunan’dan çıkmış gibi görünmesini sağlayarak bizi mitolojinin bu ana taşıyan bir atmosfer yaratıyor.
Ulysses’in Polyphemus’la alay etmesi, Joseph Mallord William Turner (1829)
Adından da anlaşılacağı gibi, JMW Turner’ın Ulysses Deriding Polyphemus’u, Odyssey’in Cyclops Polyphemus’u içeren bu bölümüne odaklanıyor. Kendini ve adamlarını kurtarmak için akıllıca bir hile uygulayan Odysseus, sivri bir kazıkla Tepegöz’ü kör etti. Turner’ın tablosu, Odysseus ve ekibinin Polyphemus’un adasından yelken açtığı dramatik anı tasvir ediyor. Parlak kırmızı giyinmiş ve elinde bayrak sallayan Ulysses, Turner’ın ustaca ışık ve renk oyunu altında gemisinde duruyor ve uzaktan Polyphemus’la alay ediyor.
Temel olarak Polyphemus, yaralı ve öfkeli, karanlık bir dev olarak görünür. Odysseia’nın tam da bu anında Cyclops, babası Poseidon’u Odysseus’tan ya da Odysseus’un hilesi sayesinde inandığı şekliyle “Hiç kimseden” intikam almaya çağırır. Turner, sahneye başka bir ince detay daha ekliyor: Geminin ana direği üzerinde dalgalanan turuncu bayrağın üzerinde, bölümün zekası ve ironisinden esinlenilerek yazılmış eski Yunanca “Hiçkimse” kelimesi (Οὖτις – Outis) var.
Teiresias, kurban sırasında Ulysses’e görünüyor, yazan Henry Fuseli (1780-1785)
Kör peygamber Tiresias, Yunan mitolojisinin pek çok anında önemli bir rol oynar ve Odyssey’deki görünümü de aynı şekilde çalışır. Kahramanlara ve krallara bilgeliğe en çok ihtiyaç duydukları anda rehberlik etmesiyle tanınan Tiresias, aynı yardımı Odysseus’a da sunar. Circe’nin adasını terk ettikten sonra Odysseus’a cadı tarafından Yeraltı Dünyası Hades’e giderek Teiresias’tan tavsiye alması talimatı verilir. Hades’in kapılarını açmak için Odysseus’un bir fedakarlık yapması gerekir.
Füssli’nin tablosunda, peygamber Tiresias, her şeyi bilen bir figür olarak görünür ve kehanetini, önünde diz çöken ve kanayan kurbanı ayaklarının dibinde tutan aşağılanmış Odysseus’a iletir. Kompozisyonun merkezinde Tiresias’ın kendisi yer alırken, arkasında onun kehanetini simgeleyen hayaletimsi, beyaz figürler aracılığıyla vizyonu şekilleniyor. Fuseli’nin karakteristik kabus tarzı tarzı burada klasikliğin unsurlarıyla birleşerek rahatsız edici ve tuhaf bir sonuç yaratıyor.
Penelope ve Talipler, John William Waterhouse (1912)
JW Waterhouse, Odysseus’un uzun süre yokluğu sırasında Penelope’nin talipler tarafından kuşatıldığı sahne de dahil olmak üzere birçok tablosu için Odyssey’e geri döndü. Waterhouse bu çalışmasında sadakat temasını araştırıyor; Penelope’yi merkeze alıyor, tezgâhında oturuyor ve sanki tamamen yalnızmış gibi özenle dokuma yapıyor. Cesaret ve hızı simgeleyen parlak kırmızı renkte giyinen Penelope’nin konsantrasyonu ve sakinliği, etrafındaki kaosla tezat oluşturuyor. Talipler, istenmeyen haşereler gibi onun etrafında dönerler, ona çiçek verirler ya da lir çalarlar, onun ilgisini çekmek için mücadele ederler.
Yine de Penelope, Waterhouse’un resimlerinin yadsınamaz merkezi olmaya devam ediyor. Talipler ortadan kaldırılıp yalnızca kendisi ve tezgâhı bırakılsa bile sanat eseri, anlamı tartışılmaz bir başyapıt olarak kalacaktı. O, kaos ve hareketle dolu bir dünyanın ortasında sessiz bir güç yayan yalnız, kararlı bir figür. Waterhouse, Ulysses’in dönüşünü beklerken onu, şaşmaz bağlılığın sembolü olarak resminin kalbinde ölümsüzleştirir.
Alcinous’un sarayında Ulysses, Francisco Hayez (1814-1816)
Odysseus’ta, Alcinous’un Sarayı’nda, yıllarca dolaşan yorgun Odysseus, Phaeacianların Kralı Alcinous tarafından karşılanır. Odysseus ortada duruyor, yüzünü kapatıyor ve krala ve sarayına yaptığı yolculuğu anlatıyor. Etrafını saran ve hikayesini dikkatle dinleyen Phaeacian’larla tezat oluşturan, sade, yumuşak elbiseler giymiş mütevazı bir figür sunuyor.
Resmin ana odağı Ulysses’tir ve onun etrafında bir yorgunluk ve insanlık havası yaratır. Hayez’de Ulysses her şeyden önce zeki ve güçlü bir savaşçı değil, yıllar süren çilelerle yıkılmış bir adamdır.
