Platon’un mağara alegorisi en büyük felsefi öykülerden biridir. Yunan filozofunun Antik Çağ’da dünyayı nasıl algıladığını anlamamızı sağlar.
Masal, insanın Antik Yunan filozofu Platon’un bilgisiyle karşı karşıya geldiği mecazi bir anlatım içermektedir.
Platon teorisinde iki dünyanın varlığının, yani duyulur dünya (duyularla bilinen) ve anlaşılır dünya (duyuların müdahalesi olmadan bilgiyle algılanan) aracılığıyla nasıl kavranabileceğini açıklar.
Mağara alegorisi
Platon, mağara alegorisinde, doğduklarından beri bir mağaranın dibinde zincirlenmiş halde kalan bir grup adamı anlatır; Zincirli oldukları ve hareket edemedikleri için sadece önlerindeki duvara bakabilecek durumdalar.
Mahkumların hemen arkasında, biraz uzakta ve başlarının üstünde, duvarı aydınlatan bir şenlik ateşi var. Ortada, şenlik ateşinin yakılması sayesinde mahkumların görebilmesi için gölgelerini düşüren çeşitli nesnelerle dolaşan adamların dolaştığı bir koridor var.
Mahkumlar yansıtılan nesnelerin gölgelerinin gerçek olduğunu düşünüyor çünkü arkalarında olup bitenler hakkında hiçbir şey bilmiyorlar. Ancak adamlardan herhangi biri zincirlerinden kurtulup geriye baktığında, yalnızca kafaları karışır ve gerçeklerden rahatsız olurlardı.
Ateşin ışığı bakışlarını başka tarafa çevirmesine neden oldu ve gördüğü bulanık şekiller, hayatı boyunca gördüğü gölgelerden daha az gerçek görünüyordu.
Aynı şekilde, eğer birisi bu kişiyi mağaranın dışına çıkana kadar ateşin olduğu yöne doğru yürümeye zorlarsa, güneş ışığı onu daha çok rahatsız edecek ve mağaraya geri dönmek isteyecektir.
Ancak alegori, mahkumun eski zincirlenmiş arkadaşlarını “serbest bırakmak” için bir kez daha mağaraya girmesiyle sona erer ve böylece kahkahalara neden olur. Şaka şu ki bu, güneş ışığından mağaranın karanlığına geçerken görme yeteneğinin bozulduğunu kanıtlıyor.
Bu mahkum, eski yoldaşlarından ayrılıp ışığa doğru yükseltmeye çalıştığında, Platon onların kendisini öldürebileceklerine inanıyor; Fırsat ortaya çıkarsa gerçekten de canını alacaklarından emin.
Bütün bu hikaye, Sokrates’in insanların hakikate ulaşmalarına yardım etme çabalarına ve bunu başaramamalarına ve bunun sonucunda kendisinin ölüm cezasına çarptırılmasına bir göndermedir.
Bugünkü Mağara Alegorisi
Hikaye bir dizi çok yaygın felsefi temayı bir araya getiriyor: bireylerin görüşlerinden bağımsız olarak var olan bir gerçeğin varlığı; bizi gerçeklerden uzaklaştıran sürekli aldatmacaların varlığı; ve gerçeğe ulaşmak için gerekli olan niteliksel değişim.
Çeşitli senaryolar bu fikirlerle kolayca karşılaştırılabilir; Bunun iyi bir örneği, bugün sosyal medya ve İnternet’in geri kalanı da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki medya kuruluşlarında paylaşılan bilgilerdir.
Bunu Platon’un alegorisinin aşamaları üzerinden karşılaştırırsak, tarihin günümüzle ilişkisinin daha ayrıntılı bir analizini elde ederiz.
Birincisi, bu bilgi kaynaklarının sağladığı gerçekliğin, verilmek istenen mesajın veya asıl gerçeğin yalnızca gölgeleri veya kırıntıları olduğunu öne süren yanılgı vardır; başka bir deyişle, genel nüfus bilgiyi sorgulamadan tüketiyor.
Aldatmanın insan yaşamı üzerindeki derin etkisine ilişkin bir açıklama, Platon’a göre aldatmanın açıkça yüzeysel bir bakış açısı gibi görünen şeylerden oluşmasıdır. Bir şeyi sorgulamak için bir nedenimiz yoksa, onu yapmayız ve dolayısıyla onun sahteliği galip gelir.
Sorgulama, araştırma ve çalışma yoluyla elde edilen ikinci aşamaya, özgürleşmeye çok az kişi ulaşabiliyor.
Kurtuluş, inançlarımızın ne ölçüde sarsıldığını objektif olarak analiz etmeyi içerir; bu da elbette belirsizliği ve kaygıyı doğurur. Ancak bunu başarmak için ilerlemeye ve yeni bilgiler keşfetmeye devam etmeliyiz.
Kabullenme en karmaşık adım olarak düşünülebilir çünkü önceki inançlardan vazgeçmeyi içerir. Kabullenmek zordur ama bir kez o noktaya ulaştınız mı geri dönüş yoktur.
Platon, geçmiş koşullarımızın şimdiki zamanı deneyimleme şeklimizi nasıl etkilediğini hesaba kattı ve bu nedenle, şeylere dair anlayışımızdaki radikal bir değişime mutlaka rahatsızlığın eşlik etmesi gerektiğini varsaydı.
Gerçeğe ulaşmanın son adımı, farklı gerçeklikler arasındaki öğrenme sürecinin doruk noktası olan “geri dönüş”tür. Toplumu yapılandıran temel dogmaları sorgulama cüretini gösterme konusunda kafa karışıklığı, küçümseme veya nefret yaratabilecek yeni fikirlerin yayılmasından oluşur.
