Homeros, MÖ 8. yüzyıl civarında yazdığı destansı eseri İlyada’da bizi ilk kez Andromakhe’yle tanıştırır. Yunan mitolojisine göre Andromache (Yunanca Andromákhē olarak telaffuz edilir), Kilikya Thebe’yi yöneten Kral Aetion’un kızıydı. Özellikle Truva prensi Hektor’un karısıdır.
Tarih boyunca pek çok oyun yazarı, Andromache’nin trajik öyküsünü yeniden ele alarak onun üzüntüsünü çeşitli şekillerde ele aldı. İlyada’da kocası Hektor, daha sonra Hektor’un cansız bedenini arabasının arkasında Truva’nın duvarlarının etrafında sürükleyen Aşil’in ellerinde acımasız bir sonla karşılaşır.
Ancak Andromache’nin acısı burada bitmiyor. Ayrıca küçük oğlu Astyanax’ın Truva surlarının üzerinden atılarak trajik ölümüne de katlanmak zorundadır. Daha sonra savaş esiri olarak Aşil’in oğluna verilir.
Truva’nın düşüşünden sonra Andromache’nin hikayesini anlatmaya çalışan oyun yazarları arasında Euripides, Virgil ve son zamanlarda Jean Racine yer alıyor.
Euripides’in tasvir ettiği şekliyle Andromache
Euripides’in MÖ 4. yüzyılda yarattığı Atina trajedisi Andromache. M.Ö., Andromache’nin Truva Savaşı olaylarından yıllar sonra tutsak bir köle olarak yaşamını anlatıyor. Aşil’in oğlu Neoptolemus’un (bazı versiyonlarda Pyrrhus olarak da anılır) mülkiyetine geçtikten sonra, ona kral olduğu Epirus’a kadar eşlik etti ve sonunda ondan Molosse adında bir çocuk sahibi oldu.
Néoptolemus başka bir kadınla, Helene’nin kızı Hermione ile evlidir. Yakıcı kıskançlığına yenik düşen Hermione, çocuk sahibi olamamaktan dolayı mutsuz olan Andromache’ye sırt çevirir. Babası Menelaus’un yardımıyla Andromache ve Molosse’yi öldürme planları yapar ancak son anda Peleus müdahale ederek onları kurtarır.
Neoptolemus’un ölümünden sonra Andromache’nin şansı artar. Hektor’un kardeşi Helenus ile evlenir ve Epirus’un kraliçesi olur. Euripides’in oyununda Andromache, kocasını kaybetmenin derin yasını tutan bir kadın olarak tasvir edilmiştir. O bir dul ve bu nedenle trajik bir karakter. O, Hector’un anısını onurlandıran sadık eşin ve aynı zamanda oğlunun hayatını kurtarmak için çabalayan fedakar annenin vücut bulmuş halidir.
Virgil’in Aeneid’indeki Andromache
Andromache’nin şöhreti Yunanistan sınırlarının ötesine geçti, karakteri aynı zamanda Romalı şair Virgil’e de ilham verdi. MÖ 30’dan 19’a kadar yazdığı Aeneid adlı eseri. BC, üçüncü kitabında Andromache’ye yer veriyor.
Özellikle Butthrote bölümünde bir karakter olarak karşımıza çıkıyor. Bu bölümde Pyrrhus’un ölümünden sonra Andromache, Epirus krallığını kontrol eden Helenus’un karısı olarak sunuluyor. Euripides gibi Virgil de Andromache’yi her şeyden önce ölen kocasının anısına sadık kalan bir eş olarak tasvir ediyor.
Aeneid III’ün bir analizinde Richard E. Grimm, Virgil’in Andromache’nin “kendisini hâlâ merhum Hector’un karısı olarak gördüğü” izlenimini verdiğini belirtiyor. Aeneas onu ilk gördüğünde Hektor’un mezarında bir kurban sunar. Virgil, karakterini bu senaryoya daha duygusal bir ton vermek için kullanıyor ve İlyada’da karşılaşılan Andromache imajını koruyor.
Jean Racine’den Andromache
Racine’le birlikte Andromaque’ın hikayesi Fransız burjuvazisi arasında ün kazandı. Yazarların antik çağlardan ilham aldığı klasisizm akımının rehberliğinde Racine, trajedisi Andromaque’ın temeli olarak Truva Savaşı sonrasını kullandı.
Andromache, 1667’de Louis XIV’in mahkemesinde yaratıldı. Racine, kompozisyonunda Euripides ve Virgil’in Truva prensesi hakkındaki çalışmalarından derinden ilham aldı. Epirus’ta geçen Racine’in trajedisi, Andromache’yi ona derinden aşık olan Pyrrhus’un tutsağı olarak tasvir ediyor. Ancak önemli bir gelişme var. Andromache ile Hektor’un oğlu Astyanax ölmemiştir ama aynı zamanda Epirus kralının esiridir.
Racine’in versiyonunda, Truva’nın düşüşünden sonra Astyanax, Andromache’nin hilesi sayesinde Ulysses’in kendisini öldürme planından kıl payı kurtulur. Oğlunun yerine başka bir çocuk koyarak Odysseus’u kandırır ve böylece Astyanax’ı kurtarır. Bu sırada diğer çocuk öldürülür.
Racine, diğer portrelerinde olduğu gibi Andromache’yi Hector’un anısına sadık bir kadın olarak sunuyor. Kendisiyle evlenmesi için ona şantaj yapmaya çalışsa bile Pyrrhus’un ilerlemelerini sistematik olarak reddeder. Ancak burada Andromache’nin anne rolü ön plana çıkıyor.
Önceliği Astyanax’ı, babasının ölümünün intikamını almak ve ikinci bir Truva kurmak istememesi için kendisini öldürmek isteyen Yunanlılardan kurtarmaktır. Oğlunu korumak için her şeyi yapmaya, hatta Pyrrhus’la evlenmeye veya kendi hayatını feda etmeye hazır, hem sadık bir eş hem de acımasız bir anne olarak tanımlanıyor.
Diğer literatürde tasvir edildiği şekliyle Andromache
Andromache ayrıca Shakespeare’in 1602 civarında yazdığı Troilus ve Cressida adlı eserinde de küçük bir karakter olarak karşımıza çıkar. Burada Hector’a bağlılığın, oğluna bağlılığın ve Greko-Truva Savaşı’nın korkunç sonuçlarının sembolüdür.
Charles Baudelaire, “Kuğu” adlı şiirinde, Andromache’nin “güçlü bir kocanın kucağından gururlu Pyrrhus’un ellerine” düşüşünün yasını tutarken, Yunan lirik şairi Sappho, 44. bölümde Hector ve Andromache’nin neşeli evliliğini kutluyor. .
Andromache’nin tüm bu edebi temsillerinde kesin olan bir şey var: O, sadık bir eş ve annenin arketipi olmaya devam ediyor, ona yakın olanlar korunmaya ihtiyaç duyduğunda en büyük kahramanlıkları gerçekleştirebilir. Kişiliği ve eylemleri bugün okuyuculara ilham vermeye devam ediyor.
