Yunanlılar savaşın iki güçlü tanrının zıt karakterleriyle temsil edilen iki şekilde yapılabileceğini anlamıştı: Athena ve Ares. Bu tanrılar, biri acımasız, dizginsiz şiddete, diğeri ise stratejik, hesaplı savaşa dayanan, savaşla ilgili karşıt görüşleri temsil ediyordu. Yunanlılar, mitleri ve dini uygulamaları aracılığıyla, savaşın doğasına ilişkin daha geniş görüşlerini yansıtarak bir yaklaşımı diğerine tercih ettiler.
Ares: Acımasız Savaş
Savaş tanrısı Ares, çatışmanın ham ve vahşi yönlerini kişileştirdi. Savaş sırasında ortaya çıkan kaotik ve yıkıcı güçlerin vücut bulmuş haliydi. Homeros’un İlyada’sında Ares, kana ve katliama susamış bir doğa gücü olarak görünür. Truva Savaşı’ndaki rolü savaşın acımasız yönünü vurguluyor. Ares sadakatinden ya da haklı bir amaç uğruna değil, savaşın basit zevki için savaşır.
İlyada, Ares’i yıkımdan keyif alan çılgın bir savaşçı olarak tasvir eder; bu da onun savaşa yönelik acımasız yaklaşımını mükemmel bir şekilde gösterir. Truva atlarıyla birlikte savaş alanına katılarak kaos ve korku yayar. Yaklaşımı basit: düşmanı saf güçle ezmek. Ancak bu kaba kuvvet çoğu zaman onun çöküşüne yol açar.
Bir bölümde Yunan kahramanı Diomedes, Athena’nın yardımıyla Ares’i yaralar. Muazzam gücüne rağmen Ares, insan cesareti ve ilahi stratejinin birleşik gücüne karşı koyamıyor, bu da onun acımasız yaklaşımının sınırlarını açıkça gösteriyor.
Ares sıklıkla kontrolsüz şiddetin tehlikelerine dikkat çekiyor. Aloadae mitinde, iki ikiz dev olan Otus ve Ephialtes, Ares’i yakalar ve onu on üç ay boyunca bronz bir kavanoza hapseder. Bu hikaye Ares’in kaba kuvvete olan bağımlılığının sınırlarını vurguluyor. Kaçmadaki veya kendisini kaçıranlardan kurtulmadaki başarısızlığı, zeka veya stratejiden yoksun saf gücün nasıl başarısızlığa yol açabileceğini gösteriyor.
Athena: stratejik savaş
Athena ise savaşın başka bir yönünü temsil ediyor ve savaşa stratejik yaklaşımı simgeliyor. Zeka ve hassasiyetin üstün olduğu savaşın disiplinli ve hesaplı yönlerini bünyesinde barındırıyor. Athena savaşa karşı değildir. Tam tersine sakin ve hesaplı yaklaşıyor. Ares doğrudan savaşa girerken Athena, eylemlerine rehberlik etmek için zekasını kullanır.
Athena’nın İlyada’daki rolü bu yaklaşımı yansıtmaktadır. Stratejik tavsiyeler vererek ve kilit savaşçıların yeteneklerini geliştirerek Yunanlılara yardım ediyor. Ares’le yüzleşmesinde Diomedes’e yaptığı yardım bunun mükemmel bir örneğidir. Ares güç kullanarak hükmetmeye çalışırken Athena, Diomedes’e ne zaman ve nasıl saldıracağı konusunda tavsiyelerde bulunarak gereksiz kayıpların minimum düzeyde olmasıyla zaferi garantiler.
Ares ve Athena arasındaki bu karşıtlık, Olimpiya tanrıları ile Titanlar arasındaki savaş olan Gigantomachy’de de açıkça görülmektedir. Ares mücadeleye agresif bir şekilde girer, ancak Athena rakiplerini alt etmek için zekasını kullanır. Titan Pallas’ı yener, ardından derisini zırh olarak kullanır. Bu, kişinin düşmanın gücünü kendi avantajına çevirme yeteneğini gösteren sembolik bir eylemdir. Athena’nın Gigantomachy sırasındaki eylemleri, zafere ulaşmak için kaba kuvvet yerine strateji kullanan, her zaman birkaç adım önde olan bir taktikçi olarak rolünü vurgulamaktadır.
Yunan tercihi
Antik Yunanlılar açıkça Athena’nın savaşçı yaklaşımını Ares’inkine tercih ediyorlardı. Bu tercih hem mitlere hem de dini uygulamalara yansıyor. Athena, özellikle kendi adını taşıyan şehir olan Atina’da büyük saygı görüyordu. Yunanlılar onu şehrin koruyucusu, bir toplumun düzgün işleyişi için gerekli olan bilgeliğin ve düzenin sembolü olarak görüyorlardı.
Öte yandan Ares daha az onurlandırıldı ve çoğu zaman olumsuz bir şekilde temsil edildi. Az sayıdaki tapınağı ve sınırlı ibadeti, Yunanlıların bu ülkenin savaş tarzını (acımasız, kaotik ve mantıksız) küçümseyerek gördüklerini gösteriyor. Cadmus ve ejderha efsanesi bu bakış açısını daha da açıklamaktadır.
Cadmus, Ares için kutsal olan bir ejderhayı öldürdükten sonra tanrı, ceza olarak sekiz yıl kölelik ister. Ancak Cadmus cezasını çektikten sonra Athena müdahale ederek Thebes’i bulmasına yardım eder. Şiddetin sonuçlarını gelişen bir şehrin yaratılmasına dönüştürüyor.
Bu efsane, Yunanlıların, bilgelik ve stratejinin yönlendirdiği savaşın olumlu sonuçlara yol açabileceği inancını yansıtıyor. Tam tersine, Ares’in gösterdiği gibi, öfke ve intikamın motive ettiği savaş yalnızca yıkım ve acı getirir.
Savaşa iki yaklaşım
Yunanlıların Ares’e karşı Athena’ya olan kayırmacılığı, bir tanrıya duyulan tercihten daha fazlasını yansıtıyor. Savaşa yönelik her iki yaklaşımın değerlerini ve anlayışlarını yansıtıyor. Biri acımasız ve gerici, diğeri ise stratejik ve kesin. Athena, akla, düzene ve stratejik düşünceye değer veren bir toplumda üstün savaş tanrısı olarak doğal seçimdi.
Çeşitli mitlerde Ares’e karşı kazandığı zafer, zekanın ve disiplinin kontrolsüz şiddete karşı kazandığı zaferi simgelemektedir. Yunanlılar, savaşın bazen gerekli olmasına rağmen, savaşa Ares’in öfkesinden ziyade Athena’nın ruhuyla yaklaşmanın daha iyi olduğunu biliyorlardı.
Dolayısıyla Athena ve Ares’in somutlaştırdığı iki savaş yöntemi, çatışmanın ikili doğasını temsil ediyor. Yunanlılar, savaşın gerçek gücünün savaşın kaosunda değil, çatışmayı kalıcı barışa dönüştürebilecek disiplin ve stratejide yattığını anlayarak Athena’nın yaklaşımını onurlandırmayı seçtiler.
